Жаңалық - Қазақстан жаңалықтары

Жыл сайын, 9 шілдеде елімізде су шаруашылығы қызметкерлері күні атап өтіледі. Биылғы жылы бұл кәсіби мерекенің маңызы зор. 2023 жылғы 1 қыркүйекте Мемлекет Басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Жарлығымен су ресурстары және ирригация министрлігі құрылды.

Бүгінгі таңда министрлік елдің су-ресурстық әлеуетін сақтау және арттыру бойынша жүйелі жұмысты бастады. Бірінші кезекте жаңа Су кодексінің жобасы әзірленіп, Мәжіліске енгізілді, ол бірқатар ауқымды жаңалықтарды қамтиды және еліміздің су заңнамасын өзектендіруге мүмкіндік береді.

2024-2030 жылдарға арналған су ресурстарын басқару жүйесін дамыту тұжырымдамасын бекітті, ол 20 жаңа су қоймасын салуды, сондай-ақ 15 су қоймасын және 14 мың км астам суару желілерін қайта жаңартуды көздейді. Еліміздің барлық өңірлерімен бірге 2030 жылға дейін су шаруашылығы объектілерін салу және реконструкциялау жөніндегі кешенді жоспар әзірленді. Сондай-ақ, 2024-2026 жылдарға арналған су үнемдеу жөніндегі жол картасы әзірленді.

ҰБТ биыл министрлік су құбырларын салу және реконструкциялау бойынша 28 жобаны іске асыруды бастады. Нәтижесінде 1,1 млн адам тұратын 426 елді мекенде ауыз сумен жабдықтау сапасы жақсарады.

Су ресурстары және ирригация министрі Нұржан Нұржігітовтің тапсырмасы бойынша Министрлік су саласындағы "қара нарыққа" және сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне қарсы күресті бастады. Су ресурстары және ирригация министрлігінің Ішкі аудит департаменті "Қазсушар"филиалдарына жоспардан тыс тексеру жүргізеді. Мысалы, аудит барысында Жамбыл облысында су ресурстарын заңсыз пайдаланудың 10-ға жуық фактісі анықталып, тексеру материалдары уәкілетті органдарға жіберілді.

Бұдан басқа, жаңа Су кодексінде уәкілетті ведомство мен бассейндік инспекцияларға қадағалау функциялары беріледі. Сондай-ақ бассейндік инспекциялар мен мемлекеттік су инспекторларының функцияларын кеңейту, мемлекеттік бақылау мен қадағалау нысандарын өзгерту, сондай-ақ жедел ден қоюдың жаңа құралдарын енгізу үшін қолданыстағы Кәсіпкерлік кодекске толықтырулар енгізу ұсынылады. Еліміздің су ресурстарын қорғаумен айналысатын бассейндік инспекциялар қызметкерлерінің саны 1,5 есе өсті. Жалпы штат 242-ге дейін өсті. Бұл республиканың әрбір облыс орталығында бассейндік инспекциялар бөлімдерін ашуға мүмкіндік берді.

Суды заңсыз пайдаланумен және оны есепке алу деректерін манипуляциялау фактілерімен күресу, сондай-ақ су қорының объектілері мен учаскелеріндегі заңсыз қызмет жөніндегі мәселелерді реттеу үшін Министрлікте су ресурстарын реттеу, қорғау және пайдалану жөніндегі Комитет құрылды.

Бүгінгі таңда Қазақстанның су саласында 10 мыңнан астам адам еңбек етуде. Сала қызметкерлерін қолдау және ынталандыру министрлік жұмысының басты бағыттарының бірі болып табылады. Осы жылдың 1 қаңтарынан бастап "Қазсушар" мамандарының жалақысы орташа есеппен 23% - ға өсті, олардың еңбегі тарифтік қаражаттан төленеді. Ал 1 мамырдан бастап еңбегі республикалық бюджеттен төленетін "Қазсушар" мамандарының жалақысы орта есеппен 25% - ға өсті.

Су шаруашылығы мамандығына сұранысты арттыру үшін "Болашақ" бағдарламасына өзгерістер енгізілді - оған "Гидрогеология", "су ресурстары" және "су қауіпсіздігі"сияқты су мамандықтары енгізілді. Осы жылдан бастап Қазақстандық студенттер олар бойынша шетелде білім ала алады.

Білікті маман-Су шаруашылығы саласының басты құндылығы. Биылғы жылы ауқымды су тасқыны кезінде біз бұған тағы да көз жеткіздік.

Бірнеше ай бойы елдің су шаруашылығы объектілері тасқын сулардың қауіпсіз өтуін қамтамасыз етіп қана қоймай, сонымен қатар су қоймаларын толтырды, сонымен қатар соңғы жылдары кеуіп қалған өзендер мен көлдерге, сағаларға, табиғи жайылымдарға және басқа да нысандарға су жіберді.

Еліміздің су қоймаларында 75 миллиард текше метр су жиналды. Жиналған тасқын су ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіпте қолданылады.

Су тасқыны басталғаннан бері Балқаш көліне 3,3 млрд текше метр су, ал Каспий теңізіне шамамен 7,4 млрд текше метр су жіберілді. БҚО-ның қамыс-Самара көлдеріне 80 млн текше метр тасқын су жіберілді. Қызылорда облысының көл жүйелеріне Ұлытау облысынан су жіберілді.

Суару маусымы басталғаннан бері 20 мыңнан астам фермерге 2,8 млрд текше метр су берілді. Суару маусымына дайындық барысында 102 гидропост жөнделді және қалпына келтірілді, 775 гидропост аттестаттаудан өтті. Ауыл шаруашылығы алқаптарына су беруді жақсарту үшін 6 облыста 652 км суару желілері тазартылды. Сондай-ақ, Қазақстанның 8 өңірінде 74 Гидротехникалық құрылыс жөнделді.

Жыл басынан бері Халықаралық Аралды құтқару қорына төрағалық ету Қазақстан Республикасына өтті. Биыл су және ирригация министрлігі Дүниежүзілік банкпен бірге жүзеге асырылып жатқан Солтүстік Арал теңізін қалпына келтіру жобасын бастауды жоспарлап отыр.

Мемлекетаралық су шаруашылығы үйлестіру комиссиясының 86-шы отырысында су ресурстары және ирригация министрі Нұржан Нұржігітов суару маусымы кезінде "Достық" мемлекетаралық каналы арқылы Қазақстанға 922 млн текше метр су беру туралы уағдаласты. Ал Шу-Талас су шаруашылығы комиссиясының 33-ші отырысында Қазақстанға Қырғызстаннан Шу өзені бойынша 180 млн текше метр және Талас өзені бойынша 380 млн текше метр су беру туралы уағдаластыққа қол жеткізілді.

Мемлекет Басшысының тапсырмаларын орындау үшін министрлік әр өңірге су үнемдеу жүйелері орнатылған алаңдарды ұлғайту бойынша нақты индикаторлар берді, сондай-ақ 2030 жылдың соңына дейін кезең-кезеңімен іске асыру жоспары жасалды. Осылайша, республиканың суармалы жерлерінің жалпы көлемінің 50% - дан астамын су үнемдеу технологияларымен қамту және жылына 2,1 текше шақырымға дейін суды үнемдеуді бастау жоспарлануда. Сонымен қатар, су үнемдеу жүйелерін орнатқаны үшін фермерлерге субсидиялар 50% - дан 80% - ға дейін өсті.

Сондай-ақ, Қазақстанда Каспий теңізінің ғылыми-зерттеу институты және Ұлттық гидрогеологиялық қызмет құрылды.

Осы және басқа да маңызды шаралар елдің су ресурстарын сақтауға және көбейтуге, Су шаруашылығы объектілерін салуға және қайта құруға, салаға білікті кадрларды тартуға, сондай-ақ суды тиімді пайдалану және үнемдеу мәдениетін қалыптастыруға мүмкіндік береді.