Су арнасы жұмысының сызбасы

СУ АРНАСЫ ҚАЛАЙ ЖҰМЫС ІСТЕЙДІ?

Шымкент су арнасы 73 жыл ішінде бір тиынға екі шелек су сататын бөлімшеден, жоғары технологиялық өндіріске дейін жеткен еліміздің үшінші мегаполисін үздіксіз сумен қамтамасыз ететін нағыз алыпқа айналды. Айтпақшы, шымкенттіктер жай краннан дәмді су іше алатын бақытты адамдардың қатарына жатады. Сүзгілерсіз және қайнатусыз. Бірақ қалалықтар вентильдің қарапайым ашылуында қандай үлкен жұмыс тұрғанын ойлай бермейді. Біз су арнасы деп аталатын механизмнің қалай жұмыс істейтінін ұғынуға тырысамыз.

СУ ҚАБЫЛДАҒЫШТАР

Су қабылдағышы дегеніміз не? Бұл су кен орындарындағы ұңғымалар желісі. Мысал үшін ең алыс негізгі су қабылдағышы туралы айтамыз. Өткен ғасырда геологтар Арал-Сырдария бассейнінің қойнауларын зерттеді. Осыдан кейін Ақсу өзенінің сағасында Ақбай-Қарасу су қабылдағышы салынды. Қазір бұл толық автоматтандырылған үлкен өндірістік кешен. Мұнда 45 ұңғыма жұмыс істейді, олар қалаға қажетті судың 90% береді. Қуатты сорғылар көп метрлік тереңдіктен тірі ылғалға ие болады және оны магистральды су құбырына береді. Сорғылардың жай-күйі, су көлемі, құбырдағы қысым және басқа да арнайы параметрлер туралы деректер диспетчерлік пункттің мониторларында көрсетіледі.

Сонымен қатар, деректер «Су Ресуртары-Маркетинг-нің» бас кеңседе орналасқан орталық диспетчерінде қайталанады.

Ауыз суды зарарсыздандырудың негізгі реагенті натрий (кальций) гипохлориті (тұз немесе ұнтақ таблеткалары) болып табылады. Зарарсыздандыру (дезинфекция) – бұл суды тазартудағы стандартты технология. Ең көп таралған дезинфекциялық және тотықтырғыш заттар – хлор, хлор диоксиді, хлораминдер, озон және калий перманганаты.

Судың әсерінен болатын ауруларды тудыратын микроорганизмдердің құрамын бақылау және осындай аурулардың пайда болуын болдырмау процесі зарарсыздандыру (дезинфекция) деп аталады. Кальций гипохлориті ұнтақ, түйіршікті және таблетка түрінде болады.
Бүгінгі таңда «Су ресурстары-Маркетинг» ЖШС-і ауыз суды зарарсыздандыру үшін таблеткадағы тұзды пайдаланады. Дезинфекциялық ерітінді алу үшін тұз резервуарда ерітіліп, алдын ала анықталған тығыздыққа келтіріледі. Концентрациясы 25-30 г/л болатын дайын тұз электролизер қондырғысына жеткізіледі, онда электролиттік диссоциацияны қолдана отырып, хлордың ыдырауы жүреді. Хлор диоксиді бос хлор түзеді, бұл хлор уыттылықтың 4 класына жатады, яғни зиянсыз.
Әрі қарай ерітінді су құбырына түседі, онда су зарарсыздандырылады. Есептелген су көлемінде ерітіндіні мөлшерлеу автоматты дозатормен 24 сағат бойы үзіліссіз жүзеге асырылады. SELKOPERM EXPRES-500 қондырғысының мақсаты – барлық қоздырғыштарды жоюға бағытталған дұрыс жұмыс жасайтын зарарсыздандыру жүйесі.

Енді су зарарсыздандырылған және оны ешқандай қауіпсіз ішуге болады. Жоғарыда аталған нысандар стратегиялық болып саналады және мұқият қорғалады.

ЖЕТКІЗУ ЖӘНЕ ТАРАТУ

Су құбырлары, коллекторлар, кәріз желілері, есептеу және бақылау құралдары-бұл бір минут ішінде қараусыз қалдыруға болмайтын үлкен шаруашылық. Су көздерінен алынған және зарарсыздандыру сатысынан өткен су қалаға негізгі үш суағар бойынша жеткізіледі. Одан әрі ол орамдық тарату желілері бойынша тасымалданады. Су құбыры-кәріз жүйесін жедел басқару үшін 8 пайдалану учаскесі құрылды, онда аутсорсингтік компаниялар жұмыс істейді. Олардың міндеттеріне желілерді, құрылыстарды, бақылау-өлшеу аспаптарын пайдалану және тағы басқалар кіреді. Барлық іс-әрекеттер заңмен және арнайы нормативтермен реттеледі.

Сумен жабдықтау жүйесінің жұмысын реттеу технологиялық процесті басқарудың автоматтандырылған жүйесі арқылы жүзеге асырылады. Орталық диспетчерлік пунктте барлық негізгі көрсеткіштер шығарылған үлкен монитор орнатылған. Құбырлардағы қысым туралы ақпарат 114 бақылау нүктесінен келіп түседі, бұл штаттан тыс жағдайлардың алдын алуға мүмкіндік береді. Экранда GPS-трекерлердің арқасында апаттық бригадалардың және санитарлық қорғау аймақтарын қадағалау инспекторларының орналасқан жері көрсетіледі. Мұнда телефон қоңыраулары түседі. Жалпы, бұл нағыз штаб.

Су шығыны толық бақылауда – өйткені біздің қаламыз су өлшегіштермен толық жабдықталған. Бұл фактор тұтынушыны суды үнемдеуге мәжбүр етеді, екінші жағынан, су арнасы коммуникация мен энергия ресурстарын жөндеуге арналған шығындарды төмендетті

КӘРІЗ

Қаланың солтүстік бөлігінде ағынды сулардың тұндырғышы таратқан жағымсыз иіс көне тұрғындардың естерінде болар. Тазарту ғимараттары орналасқан жерде. Қазір иісі жоғалды...

Шымкентте 6 коллектор бар, оның ішіне пайдаланылған су, өздігінен ағып, тазалауға түседі. Тәуліктік көлемі - 100 мың текше метр (Шымкент кәріздік тазалау ғимаратының толық қуаты тәулігіне 150 000 текше метр). Тазарту бұл күрделі энергия шығынын талап ететін көп сатылы процесс - тәулігіне кешен 15 мегаватт электр энергиясын тұтынады.

Бірінші кезекте ағынды су ағыны органикалық емес қалдықтардан механикалық тазартылады. Яғни пластика, әртүрлі шүберек және гигиена заттары, басқа қоқыс. Кейбір шымкенттіктердің өз унитаздарына небір заттарды лақтырып тастайтынына таңқалуға болады. Мұндай қоқыс өңделеді және қоқыс үйіндісіне шығарылады.

Содан кейін судан арнайы қондырғының көмегімен құм алынады. Оның саны жаңбыр мен қардың еруі кезінде артады. Шамамен үш күн ішінде 4 тонналық арба материалы жиналады. Ол: жолдарға себу, құрылыс және т. б. жұмсалады.

Ағынды су бірнеше резервуарлар арқылы айдалады, онда қосымша тазарту жүргізіледі, ағында тек органика ғана қалады, ағындар келесі бассейндерге – аэротенктерге кетеді. Іске арнайы өсірілген бактериялар кіреді. Олардың міндеті зиянды «әріптестерін» бейтараптандыру және жою. Аэротенкаларға, компрессорлық станциядан, қысыммен ауа беріледі, микроорганизмдер оттегіні қажет етеді. Сонымен қатар, олар химикаттарға, сол мұнай өнімдеріне өте сезімтал. Осындай заттардың кешенге түспеу үшін су арнасы зертханасы тұрақты негізде Шымкент кәсіпорындарындағы ағын суларға мониторинг жүргізеді. Ал ағызу станцсасында ол ассенизаторлар машинасының ағынын қабылдайды, қауіпті заттар табылған жағдайда дабылды қамтитын арнайы анализатор орнатылған. Соңғы кезеңде су және тұнба бөлінеді. Сұйықтық соңғы тазартуға жіберіледі. Ал содан кейін арна арқылы ол Бөржар су жинағышына түседі, оның көлемі 25 миллион куб. Бұл су техникалық дақылдарды өсірумен айналысатын шаруа қожалықтарына кетеді.

Енді тұнба туралы. Тұнбаны кептіргеннен кейін тастамайды, қажетті және пайдалы іске барады. Бұл қалдықтардан газ өндіріледі. Тұнбалар арнайы бункерлерге жүктеледі және мұнда ашыту процесін тудыратын бактериялар қайтадан іске қосылады. Бұл жағдайда оттегіні қолдануға болмайды. Процесте тұнбадан метан, ілеспе өнім - күкірт алынады, бірақ оны арнайы қондырғыда бейтараптандырады. Дайын өнім-газ, газгольдерге түседі. Биохимиялық өндірістің өнімділігі-сағатына 260 текше метр метан. Бұл көлем тазарту ғимараттарында тұтынылатын электр қуаты мен әкімшілік ғимараттарды бумен жылытуының үш бөлігін жабуға жетеді. Бұл Орталық Азиядағы жалғыз жоба.

2023 жылы кәріз-тазарту құрылыстары кешенінің қуатын кеңейту басталды. Қуат тәулігіне 150 000 текше метр. Ағынды суларды өңдеуден 200 000 текше метрге дейін артады. Ағынды суларды тазарту кезінде заманауи биотехнологиялар белсенді қолданылады. Нәтижесінде ағынды сулардағы белсенді тұнба мөлшері 80% - ға дейін азаяды, жағымсыз иіс іс жүзінде жоғалып кетті. Мұның бәрі экологиялық жағдайға пайдалы әсер етеді.

Ашытқаннан кейін қалған тұнбаның қалдығы зиянды қоспасыз дайын тыңайтқышқа айналады. Су арнасының барлық үлкен механизмінің артында жүздеген адамның күнделікті тынымсыз еңбегі тұр және олардың арқасында қала тұрғындары ауыз су мәселесі бойынша ешқандай қиындық көрмейді.